Araştırma kuruluşlar Sınıflandırması.
Türkiye kamuoyunda yaptıkları anketlerle ses getiren, tanınan, görüş ve değerlendirilmelerine başvurulan, başta kamuoyu araştırma şirketlerin, araştırma sektörünün nasıl örgütlendiğinin bilinmesi faydalı olacağının düşündüğümüz için yazı serimizin üçüncüsünü araştırma kuruluşlarının sınıflandırmasına ayırdık.
1- Amacı Maddi Kazanç Olmayan Araştırma Kuruluşlar
Yaptıkları her türlü araştırma ile kar amacı olmayan sivil ve resmi kuruluşlarıdır. Türkiye’nin siyasal, sosyal, ekonomik, kültürel vb. birçok alanda toplumum faydası için kamuoyunu ve ilgili devlet birimlerini aydınlatıcı araştırmalar yaparlar. Nicel (sayısal) araştırmalardan daha çok nitel (sayılayamayan) araştırmalar öncelik veririler. Çalışmalarını genelde kendileri yaparak araştırma şirketi veya başka aracı ile çalışmazlar. Sivil olanlarının hukuki yapıları genelde vakıf ve dernek statüsünde olurken resmi kuruluş olanları genelde Enstitü adı altında çalışmalar yaparlar. Resmi kuruluşlara TÜİK, Üniversiteler ve bağlı Enstitüler verilebilir. Sivil araştırma kuruluşlarına ise Kamuoyunda yakından bilinen DEMOS, SETA, 21.YY ENS. gibi kuruluşlar örnek verilebilir.
2-Araştırma Şirketleri
2.1 Pazar Araştırma şirketleri
Türkiye’de iş dünyasına yani ticari kuruluşlar (şirket/holding) için bilgi üretmek amacıyla faaliyetlerini sürdürürler. Başta Türkiye’de yatırımları olan uluslararası ve yerli firmalar için pazar payı, fiyatlandırma politikaları ve insanların tüketim alışkanlıklarını vb. konularda araştırma yapan şirketlerdir. Kamuoyu araştırma şirketlerine göre iş potansiyelleri ve müşterilerin çeşitliği daha geniştir.
Örneklemleri, kamuoyu araştırma şirketlerine göre daha küçük olmasına rağmen veri toplamaları çok daha zaman almaktadır. Bunu en büyük sebebi evren içinde son derece spesifik bir hedef kitleyi seçmeleri ve anket sorularının çok uzun olmasıdır. Örneğin Türkiye’de vatan partisine oy veren 18- 24 yaşında, üniversite mezunu, yanında 50 kişi çalıştıran birinin kullandığı X marka araba ile ilgili fikirleri öğrenilmeye çalışılan 300 soruluk bir anketin Y şehrinde uygulanmaya çalışılması gibi. Dolayısıyla bu ankete katılacak deneği bulmak çok zaman almaktadır.
Türkiye’de Pazar araştırması yapan şirketlerin önemli bir kısmı yabancı sermayeli uluslararası ölçekli faaliyetlerini sürdüren şirketlerdir. Bunun yanında tamamen yerli sermayeli Türkiyeli şirketlerde Pazar içinde yerlerini almaktalar. Pazar araştırma şirketlerinin tümüne yakını İstanbul’da çalışmalarını sürdürmektedir.
Pazar araştırma şirketlerinin yaptığı araştırmalar arasında bunlar vardır.
– Marka bilinirlik araştırmaları
– Ürün ve hizmet kullanım araştırmaları
– Müşteri memnuniyet araştırmaları
– Pazar payı araştırmaları
– İletişim etkinlikleri öncesi araştırmalar
– İletişim etkinlikleri sonrası araştırmalar
– Ürün testi araştırmaları
– Fiyatlandırma araştırmaları
– Dağıtım kanalları araştırmaları
– Marka Algısı ve Konumlandırma araştırmaları
– Gizli müşteri araştırmaları
– Çalışan memnuniyeti araştırmaları
– Satış Noktaları memnuniyet araştırmaları
– Tedarikçi memnuniyet araştırmaları (Aksoy, 2012,s.2)
2.2 Kamuoyu (Siyasal Sosyal) Araştırma Şirketleri.
Türkiye’de irili ufaklı kamuoyu araştırmaları yapan birçok şirket vardır. Bu şirketlerinin bazıları temel çalışmaları olan kamuoyu araştırmaları yapmak beraber az da olsa pazar araştırmaları yaptıkları da oluyor. Tersi durum Pazar araştırmaları içinde söz konusudur. Yani ağırlıklı işini oluşturan pazar araştırmalarının yanında özellikle seçim dönemlerinde artan talebi karşılamak için az olsa kamuoyu araştırmaları yapan pazar araştırma şirketleri de vardır. Kamuoyu araştırma şirketlerinin en çok yaptıkları araştırmaların başında belediye memnuniyet araştırmaları, Türkiye gündemine ilişkin araştırmalar, seçim araştırmaları ve siyasi partilerin imajını ortaya çıkarmaya yönelik araştırmalar gelmektedir. Kamuoyu araştırma şirketlerinin sayısı Pazar araştırma şirketlerine göre azdır. Özellikle son 15 yılda çok bilinen ve tanınan bir alan olmasına rağmen kamuoyundaki algılarının tersine Pazar araştırma şirketlerine göre son derece küçük kalmaktadırlar. Büyük olarak algılanmaların en büyük sebebi sürekli medya da yer alarak kamuoyunun gözü önünde olmalarıdır. Diğer bir neden ise Pazar araştırma şirketlerine göre çok büyük bir örneklemle çalışmalarıdır. Nerdeyse tüm anket çalışmalarını spesifik olmayan bir alanda, 18 yaşından büyük herkese uyguladıklarından kamuoyunda bilinmeleri ve tanınmaları çok daha fazladır. Hiç biri yabancı sermayeli değildir. Bilinenin aksine nerdeyse sıfır sermaye ile kurulurlar. Büro malzemeleri dışında herhangi bir araç ve gereç gerektirmeden çok az bir sermaye ile kurulurlar. Sektördeki anketör tabiriyle ‘’bir kasa 2 masa’ ile kurulurlar. Bu şirketlerin tamamına yakını İstanbul ve Ankara’da çalışmalarını sürdürmektedir. 2010 yılından beri Diyarbakır’da faaliyetlerini sürdürerek özellikle Kürt Kamuoyunda tanınmaya başlayan şirketler de vardır.
Kamuoyu araştırma şirketlerinin yaptığı araştırmaların başında bunlar gelmektedir.
– Seçim araştırmaları
– Belediye hizmet ölçüm araştırmaları
– Hane halkı araştırmaları
– Siyasal, sosyal ve ekonomi gündemine dair araştırmalar
– Yazılı ve görsel medya kuruluşlarının bilinirlik ve izlenme oranları
– Sosyal ve kültürel çalışmalar yapan sivil toplum örgütlerinin bilinirlik memnuniyet ve algı ölçüm araştırmaları
– Siyasi lider imaj araştırmaları
– Siyasi parti imaj araştırmaları
2.3 Saha (Veri Toplama) Şirketleri
Araştırmam piyasasında daha saha çalışma merkezleri (SÇM) olarak adlandırılırlar. Yaptıkların en önemli işin başında kamuoyu ve Pazar araştırmaları yapan araştırma şirketlerine taşeronluk hizmeti sunmaktır. Çoğunlukla veri toplarlar. Yani araştırma şirketlerince hazırlanan anket formlarını sahada uygulamalarını yaparlar. Bazen anketlerin (veri girişi) bilgisayara girişini de yaparlar. Analiz ve raporlama işini çoğunlukla yapmazlar. Analiz ve raporlamayı işi araştırma şirketleri yapmaktadır. A-Analiz ve raporlamayı yapacak kalifiye elamanları yoktur. Genelde şirket sahibi dışında tam zamanlı çalışanları olmaz. Çalışanlarının büyük çoğunluğu yarı zamanlı ve parça başına(anket başı) ücret ile çalışan anketör ve süpervizörlerden oluşmaktadır. Diğer Pazar ve Kamuoyu araştırma şirketlerinden farklı olarak sadece İstanbul ve Ankara’da değil Türkiye’nin birçok ilinde faaliyette bulunarak İstanbul ve Ankara merkezli faaliyetlerini sürdüren araştırma sektörüne yani büyük araştırma şirketlerinin birer şubesi gibi rol üslendiklerini söyleyebiliriz.
Kaynakça:
1- Aksoy, T. (2012). Araştırma. 1. Baskı. İstanbul: Rota Yayınları
