DR. MUSTAFA PEKÖZ: TÜRKİYE’DE UYUŞTURUCUNUN TOPLUMSAL BOYUTLARI

Son günlerde CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu ile İçişleri Bakanı Soylu arasında başlayan tartışma, uyuşturucu sorunun ciddi bir toplumsal tehlike haline geldiği konusunda bize bir fikir veriyor.

Son yıllarda küresel uyuşturucu pazarının merkez üssü haline gelen Türkiye’de ele geçirilen uyuşturucu miktarlarının oranı da bize önemli ipuçları veriyor. Yapılan operasyon sayısı veya hakkında hukuki işlem yapılan kişi sayısı, operasyonlarda ele geçirilen uyuşturucu miktarı gibi faktörler Türkiye’nin karşı karşıya olduğu uyuşturucu sorunun boyutlarını ortaya koymaktadır.

Tablo-1: Yıllara Göre Gerçekleşen Olay  Sayısı

Türkiye’de yıllara göre belirlenen uyuşturucu olay sayısı her yıl artarak devam ettiği istatistiki verilerde çok net olarak görülüyor. Olay sayısında kast edilen polis, jandarma tarafından  yapılan ve mahkemelere yansımış olan yıllık operasyon sayısıdır. 2015 yılında gerçekleşen toplam olay sayısı 72 704 olarak verilmiş, bu oran 2018 yılında iki katını aşarak 154 278 olaya yükselmiş. Pandemi nedeniyle nispi bir gerileme yaşanmış olup 2019 yılında 136 884 olay, 2020 yılında ise 136 008 olay gerçekleşmiş. Bu iki yılda nispi bir gerilime yaşanmış olmasının nedeni pandemi süreciyle doğrudan ilişkilidir. 2021 yılında ise özellikle zorlu pandemi koşullarının aşılmasıyla uyuşturucu olaylarında yeniden ciddi bir artışın yaşandığını gösteriyor. 2021 yılında gerçekleşen olay sayısı 2020 yılına oranla yaklaşık % 24 oranında bir artışla 179 052’ye yükselmiş. Veriler uyuşturucu olaylarındaki artışın sistematik olarak çok düzenli olarak arttığını gösteriyor.

Artış oranları uyuşturucu türlerine göre belirli bir farklılık gösteriyor. Türkiye’de uyuşturucu olaylarında ilk sırada esrar bulunuyor. 2015 yılında gerçekleşen esas olayı 35 892 olarak belirlenirken 2019 yılında 72 695, 2020 yılında 59 716 ve 2021 yılında 66 964 olaya yükselmiş. 2015 ile 2021 yılı karşılaştırıldığında esrar oylarında bir bakıma operasyonlarında % 85 civarında bir artış yaşanmış.

Son yıllarda özellikle kimyasal uyuşturucudan çok ciddi artışlar yaşanıyor. Metamfetamin sentetik uyuşturucu dikkate alındığında 2015 yılından 1915 olay gerçekleşirken 2021 yılında 57 879’a yükselmiş. Bonzai’de 2015 yılında 15 948 olay gerçekleşmişken 2021 yılında bu sayısı 30 0637’e yükselmiş.

Kokain ve Eroin’de de ciddi artışların yaşandığı görülüyor. Örneğin 2015 yılında gerçekleşen olay sayısı 12 271,   yılında14.924 olay yaşanmış. En yüksek oran ise 2018 yılında 28 298 olarak belirlenmiş. Kokainde ise 2015 yılında 998 ve 2012’de ise 2 961 olay gerçekleşmiş.

Hem olayların genel toplamı hem de uyuşturucu türlerine göre gerçekleşen olayların artış düzeyi dikkat alındığında çok ciddi bir artışın yaşandığını söyleyebiliriz.

Tablo-2 : Yakalanan şüpheli sayısı

2015 ile 2021 yılları arasında uyuşturucu nedeniyle gözaltına alınan ve hakkında hukuki işlem yapılan şüphelilerin durumu Türkiye’nin karşı karşıya olduğu toplumsal sorunun boyutu bakımından bize bir fikir veriyor.2015 yılında 104 496 kişi 2019 yılında ise 194 434 şüpheli hakkında işlem yapılmış. Bu oran 2021 yılında ise 245 342 kişiye yükselmiş. 2015 yılına göre 2021’deki artış yaklaşık olarak % 150’dir.  Uyuşturucu türlerine göre hakkında işlem yapılan şüpheli sayısı da değişmektedir. Türkiye genelinde esrar için işlem yapılmış.

2015 yılında Esrar için yapılan operasyonda yakalanan şüpheli sayısı 53 018 olarak verilmiş.  Eroin için 19 650 kişi, Bonzai için 15 948 kişi, Ecstasy için 7965 kişi, Metamfetamin için 2977 ve Kokain için 1500 kişi yakalanmış.   Uyuşturucunun kullanım ve pazarlanma düzeyi arttıkça yakalanan hakkında işlem yapılan şüpheli sayısı artmıştır. 2018 yılında Esrar kullanacı ve satıcı olan 91.871 şüpheli yakalanmış. Bonzai için Bonzai kişi, Eroin için 28.233, Metamfetamin için 19 201 kişi, Ecstasy için 14 219 kişi ve Kokain için de 4 895 kişi hakkında şüpheli olarak işlem yapılmış. 2021 yılında ise yapılan operasyonlarda Esrar kullanan ve satan 88 988 kişi, Metamfetamin için 80 211 kişi, Bonzai için 40 056 kişi, Eroin için 20 357 ve Kokain için de 4 714 kişi yakalanmış.

2015 ile 2021 yılları arasında uyuşturucu kullanımı ve satışında Metamfetamin ve Bonzai  gibi kimyasal uyuşturucular ön plana çıkmaktadır. Örneğin 2015 yılında  Metamfetamin için 2 977 şüpheli hakkında işlem yapıyırken, 2021 yılında bu oran  yaklaşık 27 kat artarak 80 112 kişiye yükselmiş. Aynı şekilde 2015 yılında Bonzai  için 15 948 kişi hakkında işlem yapılırken 2021 yılında bu oran yaklaşık 2,5 kat artarak 40 056 kişiye yükselmiş.

Tablo-3; Yakalanan şüphelilerin uyuşturucu suç oranlarına göre dağılımı

Türk Ceza Kanunu(TCK)’nun 191, 188 ve 190.maddeleri ile  SKM 2313 Kanunu uyuşturucu  maddeleriyle ilgili ceza hükümlerini içermektedir. 2017 yılı verilerine göre 121.679 şüphelinin yani %71,50’si, TCK’nun 191 maddesine göre kullanma amaçlı uyuşturucu madde satın almak/kabul etmek/bulundurmak suçundan yargılanmış. 45.056 şüphelinin yani %26,48’i  TCK’nun 188.maddesine göre uyuşturucu madde imal ve ticareti, 3.301 şüphelinin-%1,94’u  2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanuna Muhalefet, 92 şüphelinin (%0,05 ) TCK’nun 190.maddesine göre uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma/özendirme  ve 47 şüpheli (%0,03)  hakkında 3298 sayılı Uyuşturucu Maddeler İle İlgili Kanuna Muhalefet kapsamında işlem yapılmış.

2020 yılında yakalanan toplam 231.652 şüphelinin suç türlerine göre dağılımı incelendiğinde;  (TCK m.191 maddesin de 167.531 şüpheliye (%72,32) kullanma amaçlı uyuşturucu madde satın almak/kabul etmek/ bulundurmak gibi gerekçelerle işlem yapılmış  TCK m.188 maddesinde 59.186 şüpheliye (%25,55) uyuşturucu madde imal ve ticareti yapmak suçundan, TCK m.190 maddesi kap samında 578 şüpheliye (%0,25) uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma/özendirme  suçu işlemekten yapılmış,  Ayrıca 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanuna muhalefet etmekten 4.166 şüpheliye (%1,80)  ve 3298 sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanuna muhalefet kapsamında 191 şüpheliye (%0,08) işlem yapıldığı görülmektedir

Ceza hukukunda uyuşturucuyu içeren ceza maddelerinin en yüksek olduğu ülkelerden biri Türkiye olmasına rağmen uyuşturucu kullanımı ve satışı sürekli artmaktadır. 2017 ile 2021 yılları arasandaki uyuşturucu suçu işleme oranında % 74 düzeyinde bir artışın yaşanması son derece ciddiye alınması gereken bir durumdur.

Tablo-4: Yıllara Göre Yakalanan Uyuşturucu Miktarı

Türkiye uzun yıllardan beni küresel uyuşturucu ticaretinin geçiş merkezi olarak işlev görüyor. Özellikle son yıllarda ele geçirilen uyuşturucu miktarları dikkate alındığında Türkiye’nin kıtalar arası geçiş merkezi olarak kullanıldığı ortaya çıkıyor. Türkiye’de yıllara göre ele geçirilen uyuşturucu miktarlarının özellikle Avrupa ortalamasının çok üstünde olması da bize bir fikir veriyor.  

Yıllara göre yakalanan farklı uyuşturucu türleri dikkate alındığından 2015 yılında ele geçirilen miktarı 2015 yılında yaklaşık 35,7 ton, 2016’de 146,9 ton, 2017’de 177,7 ton, 2018 ‘de 80,8 ton, 2019’da 90,5 ton, 2020’de 93,5 ton ve 2021 de ise yaklaşık 64,1 ton esrar ele geçirilmiş. 2015-2021 yılları arasında yaklaşık 687,2 ton esrar ele geçirilmiş. İkinci sırada ele geçirilen uyuşturu ise eroin’dir. 2015 yılında yaklaşık 8,294 kg, 2016’da 5 585 kg, 2017’de 17 752 kg, 2018’de 18 531 kg, 2019’da 16 265 kg, 2020’de 15 052 kg ve 2021 yılında 22 202 kg eroin yakalanmış. 2015-2021 yılları arasında yaklaşık 103,8 ton eroin ele geçirilmiş, 2015-2021 yılları arasında ele geçirilen kokain miktarı yaklaşık 10,9 tondur. Aynı yıllar içerisinre ele geçirilen Metamfetamin  miktarı 12,5 ton ve  Bonzai miktarı ise 8,1 tondur. Sentetik uyuşturucu olarak kabul edilen Ecstasy hap olarak satılmaktadır. Bu nedenle aynı yıllar arasında yakalanan Ecstasy 54,3 milyon adettir. Ele geçirilen Captagon 105 milyon adettir.

Yıllara göre verilen veriler dikkate alındığında yakalanan uyuşturucu miktarında ciddi bir artışın olduğu söylenebilir.  Yakalanan uyuşturucu miktarları dikkate alındığından hem Türkiye’de piyasaya sürülen hem de Türkiye üzerinden uluslararası alana pazarlanan uyuşturucu miktarının büyüklüğü tahmin edilenlerin üzerinde olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin 2015-2021 yılları ele geçirilen eroin miktarı 103,8 ton civarında olması esasen piyasaya sürülen eroinin de bunun 10 katı olduğu tahmin edildiğinde bu miktarın 1000 tonun üzerinde olduğunu söylememiz yanlış olmayacaktır.

Eroin olayları, yakalanan şahıslar baz alındığı Konya birinci sırada yer alırken, sıralama Ankara, Adana, Mersin şeklinde oldu. Esrar yakalamalarında ise İzmir ilk sırada olurken, İzmir’den sonra Adana, Diyarbakır, Gaziantep ve Bursa’nın ilk 5 sırayı oluşturduğu belirtildi. Bonzai ve kokain yakalanmasında İstanbul ilk sırada yer alırken, ecstasyde Kocaeli, metafetamin operasyonlarında Aydın’ın ilk sırada yer aldığı görüldü.[1]

[1] https://www.hurriyet.com.tr/gundem/turkiye-nin-uyusturucu-haritasi-30163594